SAHAR

Hawar News: "Ajansa Dengê Amerîkayê (VOA) diyar kir ku şêniyên Efrînê ku di bin dagirkeriya Tirkiyê de ne, neçar man ku berhemên xwe yên zeytûnan bifiroşin dewleta Tirkiyê an jî komên girêdayî bi wê."

Li gorî rapora ajansa nûçeyan a Hawar Newsê (ANHA), Ajansa Dengê Amerîkayê (VOA) raporek li ser berhema zeytûnan û zeyta Efrînê û azarên ku şêniyên resen ên herêmê ji ber dagirkeriya Tirkiyê û komên girêdayî bi wê dikişînin, belav kir.

Di raporê de wiha hate gotin: “Di dawiya Cotmehê de, Ferhan û her du lawên xwe zeytûnên xwe dagirtin da ku bibin li navenda bajarê Efrînê bifiroşin.”

Ferhan ku ji ber sedemên ewlehiyê nexwest navê xwe yê rastî eşkere bike, wiha got: “Gelo em ê bikarin zeytûnan bi nirxekî baş bifiroşin? Gelo dê çete bacan li me ferz bikin?

Ferhan (61) cotkarekî Kurd e û dûrî navenda Efrînê erdekî wî yê zeytûnan heye. Dewleta Tirkiyê û komên girêdayî bi wê di Adara 2018`an de Efrîn dagir kir, ew herêm bi zeyta zeytûnan a herî baş tê nasîn.”

Ferhan bi rêya înternetê ji VOA`yê re wiha got: “Her sal em bi çandina zeytûnan baş qezenc dikin. Lê di 2 salên dawîn de, komên çeteyan dest di karên me werdidin.”

Piştî ku Dewleta Tirkiyê û komên girêdayî bi wê Herêma Efrînê dagir kir, hikumetên rojavayî û saziyên hiqûqa navneteweyî, çeteyên girêdayî bi dewleta Tirkiyê bi pêkanîna sûcên şer û di nav de talankirin û dizîna milkên sivîlên Efrînê, tawanbar kirin.

‘JÊDERA DEBARÊ’

Pispor dibînin ku erdên zeytûnan ên li Efrînê bûne çavkaniya sereke ya komên çeteyan ku Efrîn dagir kiriye.

Di vê derbarê de, aborînasê sûrî Xorşîd Elîqa ku pêşketinên li bakurê Sûriyê ji nêz ve dişopîne, ji Dengê Amerîkayê re got: “Nêzî 18 milyon darên zeytûnan li herêma Efrînê hene. Mîlîsên li Efrînê bacên zêde li ser cotkarên Kurd ferz dikin. Mînak, di demên dawîn de komên çete yên li gundê Kaxirê 2 hezar tenekeyên zeyta zeytûnan wekî bac li şêniyên gund ferz kirin.”

Elîqa diyar kir ku niha li sûkên herêmî her tenekeyek zeyta zeytûnan bi 30 dolarî ye ku Ferhan jî heman nirx bi bîr xistibû.

Rojnamevanê efrînî Mihemed Bilo ku niha li Bakur û Rojhilatê Sûriyê dijî, destnîşan kir  ku komên çeteyan bi rêbazên cuda sûdê ji zeyta zeytûnan digirin. Bilo got: “Li gundê min, çeteyan îsal mewsima malbatên ku piştî dagirkirina Efrînê ji malên xwe derketine, talan kir.”

Bilo her wiha diyar kir ku ji derveyî ferzkirina bacan, mîlîs li ser bendên kontrolê jî pereyan ji cotkaran distînin da ku karibin berhemên xwe yên zeytûnan derbas bikin.”

 ‘FIROTINA JI DERVE RE’

Li gorî aborînas Elîqa, dagirkeriya Tirkiyê û komên girêdayî bi wê cotkarên Efrînê neçar dikin ku berhemên xwe yên zeytûnan bifroşin çeteyan an kesên di saziyên çandiniyê yên Tirkiyê de kar dikin.

Elîqa wiha dewam kir: “Dewleta Tirkiyê û wekîlên wê, zeytûnan ji cotkaran bi nîvê nirxên wan dikirin û li kargehên derxistina zeytê yên li nêzî Efrînê kom dikin. Piştre difiroşin Tirkiyê û ji wê derê difroşin welatên derve.”

Gelek dezgehên çapemeniyê ragihandibû ku zeyta zeytûnan a Efrînê li sûkên Ewropa û Amerîkayê tê dîtin.

Ajansa Dengê Amerîkayê ji Wezareta Karên Derve ya Tirkiyê, Wezareta Çandiniyê û komeleyên çandiniyê xwest mijarê şîrove bikin, lê heta niha wan tu bersiv nedaye.

Parlamanterê HDP`ê Elî Kenanoglu jî dibêje mijara zeyta zeytûnên Efrînê gelek caran li parlamantoya Tirkiyê hatiye nîqaşkirin. Kenanoglo ji VOA`yê re wiha got: “Piraniya berhemên zeytûnan ji şîrket û kesayetên mezin ên Tirkiyê re tên veguhastin û ji bo fînansekirina wan tê bikaranîn. Ew yek bûye çavkaniyeke fînansekirina tundrawên li Sûriyê.”